Filosoof Daan Roovers: ik hoop op blijvende herwaardering van de zorg

"Het feit dat we die wereld een keer stilgezet hebben, en dat we dat overleefd hebben, dat we dát kunnen, dat moet een enorm zelfvertrouwen aan ons mensen geven."

• deel dit
• tweet dit

Alarmcentrales die platgebeld worden door burgers die drie of meer mensen samen zien en online scheldkanonnades gericht op bezoekers van het strand, afgelopen weekend. We zijn goed in elkaar de maat nemen, stelt filosoof en Denker des Vaderlands Daan Roovers: 'In een crisis zie je je eigen wereldbeeld bevestigd.'

Hoe ben je de afgelopen week doorgekomen?

'Rommelig, zeg ik dan meteen. De dagen gaan allemaal op elkaar lijken. Als ik 's ochtends wakker word, weet ik niet meer precies welke dag het is, of wat ik ook alweer van plan ben. Mijn agenda is een stuk leger dan tien dagen geleden. Ik kijk ook niet meer zo vaak in mijn agenda, en daardoor vergeet ik afspraken. Vorige week ben ik een afspraak voor een interview vergeten, dat was me daarvoor in een jaar tijd nog nooit gebeurd, terwijl ik toen veel drukker was. Verder werkt mijn man thuis, hebben we twee kinderen, dus het is goed afstemmen wie wanneer herrie mag maken, wie wanneer mag beeldbellen. Dat moet je allemaal heel precies regelen.'

Wat is de rol van de filosofie tijdens deze crisis?

'Dat is een lastige. Filosofie is vaak de reflectie na afloop: ná-denken. Ik heb me zeker de eerste week een beetje stil gehouden. Eerst maar eens zien waarin we terechtkomen. Die eerste dagen moet je oppassen met het direct trekken van lessen of filosofische wijsheden de wereld in slingeren. Ik denk dat we een beetje bescheiden moeten zijn en de dingen op ons moeten laten inwerken, laten 'duren'. Wachten is een belangrijk begrip binnen de filosofie. Eerst maar eens zitten, kijken en ervaren. Tegelijk word ik om de haverklap gebeld door journalisten die benieuwd zijn wat we hiervan leren. We zijn zó ongeduldig. We willen liever niet de crisis onder ogen zien, maar er al lessen uit trekken, nog voor we zicht hebben op de omvang ervan.'

Waar kom je dan op uit?

'Ik denk dat gedrag van mensen heel lastig te veranderen is. Wie heeft er nooit het idee gehad om vanaf 1 januari het roer drastisch om te gooien? En hoe vaak lukt dat daadwerkelijk? Maar ik denk wel dat we nu iets kunnen leren over de manier waarop we naar de wereld kijken en waarop we dingen waarderen. Ik hoop dat die verandert. Dan heb ik het over de waardering voor vitale beroepen. Het werk waar we het minst voor betaalden, dat het meest in de verdrukking stond, waar we continu op bezuinigden: de publieke sector, zorg, wetenschap, journalistiek, onderwijs. Nu blijkt dat dit de cruciale beroepen zijn. Ik hoop dat we dat belang blijvend zullen inzien.

Denker des Vaderlands Daan Roovers: gedachteloosheid bedreigt onze samenleving 'Verder denk ik dat we kunnen leren een zekere bescheidenheid te betrachten over al onze bedrijvigheid. Daar ben ik zelf een voorbeeld van. Tot vorige week donderdag was ik voortdurend in touw. Omdat ik me bezighoud met 'publiek denken', was ik telkens onderweg, telkens met mensen aan het praten in zaaltjes met meer dan honderd man. Van de ene op de andere dag gingen die bijeenkomsten niet meer door, vielen er zo'n twintig afspraken weg. De ervaring die me dat gaf, was er ook een van opluchting. Dat ik even niets hoefde. Ik hoor dat meer, bij mensen om me heen. Dat zegt ook iets over de manier waarop we normaal gesproken onze levens volproppen met verplichtingen die we dan heel belangrijk vinden. Nu zien we in dat dat ook maar relatief is.'

Hoe is je denken de afgelopen tien dagen veranderd?

'De vrijblijvendheid is verdwenen. Het wordt steeds een beetje ernstiger, serieuzer, langduriger… Het kan ook zijn dat we over twee weken het idee hebben dat het einde in zicht komt, maar dat weten we niet. Dat verandert de kleur van je ervaringen. Je ziet ook dat de publieke opinie omslaat. Het sluiten van de scholen gebeurde duidelijk onder druk vanuit de publieke opinie. Na de drukte op de stranden afgelopen weekend werd er geroepen om strengere maatregelen, terwijl je je kunt afvragen of dat echt nodig was. Na het NL Alert op zondagochtend was het namelijk al een stuk rustiger. Met zo'n bericht en het afsluiten van de wegen was het ook opgelost. Maar de afkeuring op social media was dusdanig, mensen waren dom, lui, asociaal, moesten opgepakt worden, dat de roep om een streng en schoolmeesterachtig optreden vanuit het Kabinet wel beantwoord moest worden. En dat hebben Rutte en Grapperhaus gedaan.'

Tekst loopt door onder de afbeelding.

Opvang van coronapatienten in Urmond (foto: ANP/Marcel Van Hoorn).

We zijn goed in elkaar de maat nemen.

'Precies en dat is zorgelijk. Ik zou willen adviseren om dat nu niet te doen. Als je in een situatie bent waarin je dicht op elkaar zit, die onzeker en ingewikkeld is, waarin mensen misschien angstig zijn, waar niemand om gevraag heeft en waarvan je weet dat het lang gaat duren, hou je moralisme dan een beetje bij je. Het is heel slecht voor de sfeer en het helpt niet. Je kunt afspraken met elkaar maken en mensen erop aanspraken als ze die niet nakomen. Als ze niet die anderhalve meter afstand houden, of een te volle winkel binnengaan. Aan je eigen keukentafel kun je zien dat het, zeker nu, nuttig is om hele concrete afspraken met elkaar te maken. Maar wil dan niet ook nog eens je morele gelijk halen.'

Iemand corrigeren kan zonder moraliserend te zijn.

'Er is een groot verschil tussen beide. Je kunt concreet gedrag en het afwijken daarvan benoemen. 'Jullie zitten te dicht bij elkaar, zijn met te veel mensen, u kunt er even niet bij in de winkel.' Maar het moralisme dat opdook op social media, dat is onnodig. 'Zie je wel dat mensen dom zijn, dat ze egoïstisch zijn, dat de Randstad zich niets aantrekt van de problemen in Brabant.' Dat gaat niet meer over het gedrag van mensen, maar is generaliserend voor hele groepen mensen. Het is heel makkelijk om in een crisis je eigen wereldbeeld bevestigd te zien. Dat mensen van nature egoïstisch, slecht of dom zijn. Altijd leuk natuurlijk om je eigen gelijk te halen, maar wacht daar maar even mee.'

Schort je oordeel even op.

'Dat is wat filosofie is naar mijn idee. De strijd tegen de vooroordelen. Je eigen oordeel even inslikken en de zaak nog eens vanuit een ander perspectief bezien. Want laten we wel wezen, het was heel begrijpelijk dat mensen op de eerste lentedag van het jaar naar buiten wilden. Ze hadden elkaar al de hele week de koppen ingeslagen. En waar is er meer ruimte dan op het strand? Zo bezien was het helemaal niet zo asociaal en dom. Er moest wel gehandeld worden omdat het tot ingewikkelde situaties leidde, maar het helpt niet om dan meteen te vingerwijzen. Een beetje strijd tegen de morele zelfgenoegzaamheid kan geen kwaad, denk ik.'

De coronadagboeken (van onder andere Daan Roovers) op human.nl

Je hoort vaak dat deze crisis ook een kans biedt. Hoe zie jij dat?

'Ik hoop op herwaardering van de publieke ruimte en publieke sector. Verder een relativering van onze persoonlijke belangen en activiteiten. En misschien ook iets meer waardering voor het lokale. Dat er van de ene op de ander dag amper meer gevlogen wordt, er geen files meer zijn, de rust die dat geeft. Dat is een geweldig voordeel. Maar het zal het heel lastig zijn om dat blijvend te veranderen. Ik denk dat we, als alles langzaam normaliseert, weer in de auto stappen en het vliegtuig nemen. Maar het feit dat we die wereld een keer stilgezet hebben, en dat we dat overleefd hebben, tenminste daar ga ik vanuit, dat we dát kunnen, dat moet een enorm zelfvertrouwen aan ons mensen geven.'