De foto's van Rineke Dijkstra zijn een ode aan het menselijk geploeter
Een torero met vermoeide ogen en een beschadigd hoofd van het stierengevecht, vrouwen die trots hun pasgeboren kind in de armen nemen, schijnbaar direct ná de bevalling – bloed stroomt soms nog langs hun benen: de foto's van Rineke Dijkstra tonen vaak mensen op een kruispunt in het bestaan. Echte mensen, midden in hun leven, en ze kijken je direct in het gezicht.
"Er is maar één filosofisch probleem dat er werkelijk toe doet", schrijft Albert Camus, "en dat is zelfmoord." Bakkeleien over filosofische dilemma's over rechtvaardigheid, schoonheid of kennis, dat is behoorlijk doelloos zolang je niet weet waarom je leeft. De vraag waarom je überhaupt zou willen leven moet daarom voorrang krijgen. Een weinig opwekkende constatering, maar al snel blijkt dat Camus in het essay De mythe van Sisyphus juist wil onderzoeken wat het menselijk geploeter wél de moeite waard maakt.
De tekst gaat verder onder de foto.
Rineke Dijkstra, Marianna (The Fairy Doll), 2014
Het leven is absurd, vindt Camus, omdat we zijn uitgerust met een bewustzijn dat zoekt naar betekenis, in een wereld die op die vraag telkens geen gehoor geeft. Het 'goede leven' bestaat niet, het enige dat rest is het absurde leven ten volste omarmen.
Meestal zijn we ons niet van die absurditeit bewust, zoveel neemt het alledaagse bestaan een beslag op ons. Een grote crisis of juist een alledaagse gebeurtenis kan ervoor zorgen dat het decor instort en de absurditeit je overvalt. Camus beschrijft bijvoorbeeld het moment waarop je iemand in een telefooncel ziet bellen, maar de stem niet hoort. De ander wordt gereduceerd tot zijn of haar mechanische bewegingen. Van de mens blijft niet meer over dan een merkwaardig bewegend lichaam.
Toevallig ken ik de jongen met halflang haar die in het gras ligt op Rineke Dijkstra's foto Vondelpark, 10 juni 2005. Ik wist dat hij door Dijkstra is gefotografeerd, maar in het Stedelijk zie ik de foto voor het eerst in het echt. Ik stuur hem een berichtje: "Je ligt er weer lekker bij in het Stedelijk." Direct krijg ik een reactie: ":)". Het kunstwerk whatsappt terug, tamelijk bizar.
De tekst gaat verder onder de foto.
Rineke Dijkstra, Vondelpark, Amsterdam, 10 juni 2005
Wat is daar zo vreemd aan? Vrienden whatsappen altijd terug. Maar de jongen die daar in het gras ligt is blijkbaar niet alleen mijn vriend. De artistieke beheersing die Dijkstra in haar fotografie uitoefent verandert hem. Ik zie achter het museumglas niet mijn vriend, ik zie de uitdrukking van een manier invulling te geven aan een betekenisloos leven.
'Een ode' heet de tentoonstelling met foto's van Rineke Dijkstra die nu in het Stedelijk te zien is. Die titel wordt in de tentoonstellingstekst niet verklaard. Het lijkt me een ode aan het menselijke geploeter.
Nu je er toch bent…
…hebben we een verzoek. Steeds meer mensen lezen de artikelen op brainwash.nl, zijn geabonneerd op onze nieuwsbrief en podcast, kijken en luisteren naar onze programma’s op radio en televisie. Brainwash behandelt de grote vragen van nu. Om dat te kunnen blijven doen, hebben we jouw steun nodig.
We leven in een tijd van extremen. Een tijd waarin media vooral oog hebben voor tegenstellingen en conflict, terwijl de werkelijkheid vaak veel genuanceerder is. Brainwash helpt je om je kaders zelf in te kleuren. We geven geen pasklare antwoorden, maar onverwachte inzichten en vooral veel stof tot nadenken.
Brainwash is onderdeel van omroep Human. Zonder Human, geen brainwash.nl, geen nieuwsbrief, geen podcast, geen… Nou ja, je krijgt het idee. Word dus nu vriend van Human, dat kan al vanaf 7,50 euro per jaar − het duurt maar een paar minuten. Dankjewel!
Ja, ik word vriend van Human
Meer weten?
De tentoonstelling Rineke Dijkstra: een Ode is nog tot 6 augustus te zien in het Stedelijk Museum in Amsterdam.
